یک شبی پروانگان جمع آمدند     در مضیفی طالب شمع آمدند
جمله می گفتند: ((می باید یکی     کاو خبر آرد ز مطلوب اندکی))
شد یکی پروانه تا قصری ز دور     در فضای قصر جست از شمع نور
بازگشت و دفتر خود باز کرد     وصف او بر قدر فهم آغاز کرد
ناقدی کاو داشت در مجمع مهی     گفت: ((او را نیست از شمع آگهی))
شد یکی دیگر گذشت از نور در     خویش را بر شمع زد از دور در
پر زنان در پرتو مطلوب شد     شمع غالب گشت و او مغلوب شد
بازگشت او نیز مشتی راز گفت     از وصال شمع شرحی باز گفت
ناقدش گفت: ((این نشان نیست ای عزیز     همچو آن یک نشان داری تو نیز؟))
دیگری برخاست می شد مست مست     پای کوبان بر سر آتش نشست
دست در کش کرد با آتش به هم     خویشتن گم کرد با او خوش به هم
چون گرفت آتش ز سر تا پای او     سرخ شد چون آتشی اعضای او
ناقد ایشان چو دید او را ز دور     شمع با خود کرده هم رنگش ز نور،
گفت: ((این پروانه در کار است و بس     کس چه داند؟ این خبردار است و بس))
آن که شد هم بی خبر هم بی اثر     از میان جمله او دارد خبر
تا نگردی بی خبر از جسم و جان     کی خبر یابی ز جانان یک زمان

عطار نیشابوری

به مجنون گفت روزی عیب جویی     که پیدا کن به از لیلی نکویی
که لیلی گرچه در چشم تو حوری است     به هر جزئی ز حسن او قصوری است
ز حرف عیب جو مجنون برآشفت     در آن آشفتگی خندان شد و گفت:
اگر در دیده ی مجنون نشینی     به غیر از خوبی لیلی نبینی
تو کی دانی که لیلی چون نکویی است     کزو چشمت همی بر زلف و رویی است
تو قد بینی و مجنون جلوه ی ناز     تو چشم و او نگاه ناوک انداز
تو مو بینی و مجنون پیچش مو     تو ابرو، او اشارت های ابرو
دل مجنون ز شکر خنده، خون است     تو لب می بینی و دندان که چون است
کسی کاو را تو لیلی کرده ای نام     نه آن لیلی است کز من برده آرام

((وحشی بافقی))

آرند که واعظی سخنور     بر مجلس وعظ، سایه گستر
از دفتر عشق نکته می راند     و افسانه ی عاشقی همی خواند
خر گم شده ای بر او گذر کرد     وز گم شده ی خودش خبر کرد
زد بانگ که کیست حاضر امروز     کز عشق نبوده خاطر افروز
نی محنت عشق دیده هرگز     نی جور بتان کشیده هرگز
برخاست ز جای، ساده مردی     هرگز ز دلش نزاده دردی
کان کس منم ای ستوده دهر     کز عشق نبوده هرگزم بهر
خر گم شده را بخواند کای یار     اینک خر تو، بیار افسار

((لیلی و مجنون))

دید مجنون را یکی صحرا نورد     در میان بادیه بنشسته فرد
ساخته بر ریگ، ز انگشتان قلم     می زند حرفی به دست خود رقم
گفت ای مفتون شیدا، چیست این؟     می نویسی نامه؟ سوی کیست این
هر چه خواهی در سوادش رنج برد     تیغ صرصر خواهدش حالی سترد
کی به لوح ریگ باق ماندش؟     تا کسی دیگر پس از تو خواندش
گفت شرح حسن لیلی می دهم     خاطر خود را تسلی می دهم
می نویسم نامش اول از قفا     می نگارم نامه ی عشق و وفا
نیست جز نامی از او در دست من     زان بلندی یافت قدر پست من
ناچشیده جرعه ای از جام او     عشق بازی می کنم با نام او

((سلامان و ابسال))

محتسب مستی به ره دید و گریبانش گرفت
مست گفت: ((ای دوست، این پیراهن است افسار نیست))
گفت: ((مستی، زان سبب افتان و خیزان می روی))
گفت: ((جرم راه رفتن نیست، ره هموار نیست))
گفت: ((می باید تو را تا خانه ی قاضی برم))
گفت: ((رو، صبح آی، قاضی نیمه شب بیدار نیست))
گفت: ((نزدیک است والی را سرای، آنجا شویم))
گفت: ((والی از کجا در خانه ی خمار نیست))
گفت: ((تا داروغه را گوییم، در مسجد بخواب))
گفت: ((مسجد خوابگاه مردم بدکار نیست))
گفت: ((دیناری بده پنهانن و خود را وا رهان))
گفت: ((کار شرع، درهم و دینار نیست))
گفت: ((از بهر غرامت، جامه ات بیرون کنم))
گفت: ((پوسیده است، جز نقشی ز پود و تار نیست))
گفت: ((آگه نیستی که از سر افتادت کلاه))
گفت: ((در سر عقل باید، بی کلاهی آر نیست))
گفت: ((می بسیار خوردی، زان چنین بی خود شدی))
گفت: ((ای بیهوده گو، حرف کم و بسیار نیست))
گفت: ((باید حد زند هشیار مردم، مست را))
گفت: ((هشیاری بیار، این جا کسی، هشیار نیست))

پروین اعتصامی